Yeraltı barajı

Yeraltı barajı örnek kesiti

Yeraltı barajı
Yeraltı barajı, kurak ve yarı kurak bölgelerde suların, toprak yüzeyi altında depolayan baraj tipidir. Yeraltı suyunun akım doğrultusu yönünde bir baraj seti yapılarak, suyun akiferde biriktirildiği yapılardır.

Baraj Nedir? Neden Kullanılır?
20. Yüzyılın ortalarından sonra Fransızca’dan dilimize geçmiş olup, sözlük anlamı engel olan baraj; su biriktirmek amacı ile hazne oluşturmak üzere bir akarsu vadisini kapatarak akışı engelleyen yapıdır. Barajın su biriktirme yanında, su seviyesi yükseltme ve geniş su yüzeyi meydana getirme gibi iki önemli fonksiyonu daha vardır.

Yeraltında gözenekli alanlarda, hidrojeolojik ve jeolojik şartların uygun olduğu alanlarda uygulanır. Yeraltı sularını depolamak veya miktarını artırmak için yapılır. Dar vadilerde, sığ ve taneli akiferlerde uygulanır. Bazen doğal akiferlerde uygulanır, bazen de yapay akifer oluşturulur. Depolama alanının yeterli olduğu, beslenme koşulları uygun akiferlerde, geçirimsiz tabakaya kadar uzanan set yapılır, yeraltı suyunun akımı engellenip, birikmesi sağlanır. Biriken su kuyulardan pompa ile veya cazibe ile kullanım alanlarına ulaştırılır. Geçirimsiz set, beton, kil veya sentetik malzemeden yapılabilir.

Bunu da oku :  Baraj Çeşitleri

Yapılan setler tamamen yaraltında veya bir kısmı yerüstünde olacak şekilde yapılabilir. Yer üstüne uzanan yapılar yeryüzünde de su tutarlar. Yerüstü barajlarının yapılamadığı, pahalıya mal olduğu, verimli olmadığı alanlarda uygulanır. Yerüstü barajlarından bazı açılardan üstündür. Şiddetli yağış, deprem gibi durumlarda yıkılma ihtimali yoktur. Taşınan alüvyonlarla dolmaz. Buharlaşma ile su kaybı yoktur, suyun kirlenme ihtimali daha düşüktür. Geçirimsiz set normal barajlara göre daha ince tutulur, ucuza mal olur. Yerüstü barajlarına göre bazı zayıf yönleri de bulunur. Akiferde birikecek suyu tespit etmek zordur. Depolanacak ve buradan elde edilecek su daha azdır. Su cazibeyle değil çoğunlukla pompaj ile elde edilir. Su kaçağını tespit etmek daha zordur.

Romalılar devrinde buna benzer teknikler daha küçük boyutlarda Sardinya ve Tunus’ta kullanılmıştır. Japonya, ABD, Meksika, Hindistan, Almanya, Fransa’da uygulamaları mevcuttur. Kuzeydoğu Afrika’da Brezilya’nın kurak bölgelerinde yaygındır.

Yeraltı Barajları aşağıdaki koşullar sağlandığı takdirde kurulabilir;
? Yüksek etkili gözenekliliğe, yeterli kalınlık gereksinimlerine ve büyük ölçüde alanlara sahip bir akifer
? Akiferin altında geçirimsiz bir anakaya tabakası
? Yeraltı alanına yeterli miktarda yeraltı suyu girişi
? Bir yer altı bariyerinin kurulabileceği bir yeraltı vadisi
? Yeraltı suyu kirlenmesine mahal vermeyecek arazi kullanım uygulamaları gereklidir.

Bunu da oku :  HES ile Baraj Arasındaki Fark

Türkiye’de ilk örneği Çeşme’de deniz suyunun, tatlı su akiferine doğru ilerlemesini engellemek amacıyla yapılmıştır. 2003’te Yahşihan (Kırıkkale) ile Kalecik’te (Ankara) iki yeraltı barajı yapılmıştır. Yahşihan barajı geçirimsiz granit üstündeki alüvyon tabakasına kil çekirdekli toprak dolgulu inşa edilmiştir. Ankara, Elmadağ’ın içme suyunu karşılamak üzere Kargalı Deresi üzerine yerin 14 m altına Kargalı yeraltı barajı yapılmıştır.

Elmadağ – Kargali Yeraltı Barajı
Elmadağ ilçesinin su sorununu çözmek için Kargalı mevkiine ASKİ imkanlarıyla bir yeraltı barajı inşa edilmiştir. Elmadağ-Kargalı Yeraltı Barajı 542.000 metreküp kapasiteli, en büyük Yeraltı barajı olması, baraj kompleksi içerisinde entegre (bütünleşik) su arıtma sistemine sahip olması özellikleri ile yine ülkemizin ilklerinden biridir. Elmadağ ilçesinin tüm su ihtiyacını da karşılayacak şekilde tasarlanan ve inşaatı tamamlanan barajın devreye girmesiyle Elmadağ ilçesinin uzun yıllar boyunca su ihtiyacı karşılanmıştır. Baraj tamamen ASKİ imkanlarıyla yapılmıştır.

Click to rate this post!
[Total: 2 Average: 5]
(Visited 1 times, 1 visits today)

Related posts

One Thought to “Yeraltı barajı

  1. Nagihan T.

    Yeraltı barajları nerelerde var?
    Afrika kıtasının kurak-yarıkurak ülkelerinde (Kenya, Tanzanya, Somali, Burkina Faso gibi), Hindistan’da, Çin’de, Kore’de küçük ölçekli yerleşimlerin içme-kullanma suyu ve kısmen de sulama suyu ihtiyacını karşılamak amacıyla yeraltı barajları inşa edilmiştir.

Leave a Comment